College legt ontwerp programmabegroting 2026 – 2029 voor aan raad
Geplaatst: 2-10-2025
Het college van Lelystad heeft dinsdag 30 september 2025 de ontwerp programmabegroting 2026 – 2029 ter besluitvorming aan de gemeenteraad voorgelegd. Deze ontwerp programmabegroting is een vertaling van de financiële- en inhoudelijke kaders die de gemeenteraad eerder al heeft meegegeven in de kadernota 2026 – 2029. Met het vaststellen van de programmabegroting worden de budgetten vrijgeven voor de uitvoering in 2026. Daarnaast wordt er een doorkijkje gegeven in de jaren daarna.
Inkomsten en uitgaven met elkaar in evenwicht
De afgelopen jaar door de raad doorgevoerde bezuinigingen hebben ervoor gezorgd dat inkomsten en uitgaven met elkaar in evenwicht zijn gebracht. Deze bezuinigingen waren noodzakelijk in verband met de teruglopende inkomsten vanuit het Rijk en de oplopende kosten binnen de jeugdzorg. De kadernota 2026 – 2029 liet al zien dat er ook in de aankomende jaren weinig financiële ruimte is, maar dat nieuwe bezuinigingen op korte termijn niet nodig zijn.
De gemeenteraad kon zich vinden in deze boodschap en heeft met het vaststellen van de kadernota 2026 – 2029 het college een aantal kaders meegegeven. Deze financiële- en inhoudelijke kaders zijn door het college gebruikt bij het opstellen van deze ontwerp programmabegroting 2026 – 2029.
Uitwerking financiële kaders
De kadernota 2026 – 2029 ging nog uit van een beperkt tekort, dat uiteindelijk op zou lopen naar ruim €6,5 miljoen per jaar in 2029 en verder. Op dat moment werden er echter nog gesprekken gevoerd tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Rijk over een tegemoetkoming voor het zogeheten ‘ravijnjaar’ en een compensatie voor structurele tekorten binnen de jeugdzorg. Inmiddels is duidelijk geworden dat het Rijk gemeenten – in ieder geval in de eerstkomende jaren - deels tegemoet komt.
In de kadernota 2026 – 2029 werd ook aangegeven dat de gemeente in de afgelopen jaren steeds geld heeft overgehouden. Een aantal onderdelen uit de begroting zijn daarom kritisch bekeken en daar waar mogelijk scherper begroot. Voorbeelden zijn de algemene uitkering die de gemeente ontvangt uit het gemeentefonds, de inkomsten uit de Onroerende zaakbelasting en de budgetten op het gebied van rente. Tot slot zijn in deze ontwerp programmabegroting de laatste onontkoombare ontwikkelingen en actualisaties meegenomen.
Uitwerking inhoudelijke kaders
De gemeenteraad heeft bij de behandeling van de kadernota 2026 – 2029 diverse moties aangenomen, waarin het college wordt opgeroepen om in deze ontwerp programmabegroting 2026 – 2029 te komen met een inhoudelijke uitwerking of een concreet voorstel. Het college heeft prioriteiten vanuit de gemeenteraad dan ook als basis gebruikt. Zo bevat de ontwerp programmabegroting 2026 – 2029 diverse voorstellen die – naar aanleiding van de aangenomen moties – nu ter besluitvorming aan de raad worden voorgelegd.
Dit betekent concreet dat de raad wordt voorgesteld het stadstoezicht uit te breiden, het jongerenwerk van structurele dekking te voorzien en over te gaan tot realisatie van een nieuw poppodium. Ook wordt er voorgesteld geld beschikbaar te stellen voor een jaarlijkse opfrisactie van het Stadshart en een noodzakelijke modernisering van de Kubus.
Financieel beeld 2026 - 2029
De gedeeltelijke compensatie vanuit het Rijk geeft gemeenten enige financiële ruimte. Ook het scherper begroten en diverse overige ontwikkelingen maken dat het financieel perspectief is verbeterd in vergelijking met het beeld uit de kadernota 2026 – 2029. In de eerstkomende jaren is er daarnaast voldoende geld beschikbaar voor dekking van de diverse uitgewerkte moties. Met ingang van 2029 is deze ruimte op dit moment echter niet aanwezig en ontstaat er – wanneer alle voorstellen ongewijzigd worden aangenomen – een tekort van afgerond zo’n €3 miljoen.
Het was een overweging om deze uitgewerkte moties niet ter besluitvorming aan de raad voor te leggen. Er zou in dat geval ook in 2029 geen sprake zijn van een tekort. Het college heeft ervoor gekozen deze uitgewerkte moties wel ter besluitvorming voor te leggen aan de raad. In de nieuwe bestuursperiode zal er sprake zijn van een beperkte ombuigingsopgave met ingang van 2029. Wat het college betreft kan daar op een zorgvuldige manier invulling aan worden gegeven, mocht een ombuiging op termijn noodzakelijk blijken te zijn.
“Het gaat veelal om onderwerpen waar structurele dekking voor nodig is en waarover al meerdere jaren wordt gesproken. Het zijn ook echt de onderwerpen die prioriteit hebben bij de raad en dat blijkt ook uit de aangenomen moties bij de kadernota. Het college stelt de raad voor de benodigde structurele dekking beschikbaar te stellen, waarmee recht wordt gedaan aan de opdracht die het college vanuit de raad heeft gekregen”, aldus wethouder Dennis Grimbergen.
Jeugdzorg
In de kadernota 2026 – 2029 werd al aangegeven dat er een heleboel ontwikkelingen gaande zijn op het gebied van de jeugdzorg. De uitvoering van het knoppenplan is ter hand genomen en er zijn de nodige discussies gevoerd over dit onderwerp, zowel met de partijen in het veld als binnen de gemeenteraad. Hervormingen realiseren op dit vlak is niet eenvoudig en vraagt om vasthoudendheid. Dit met een constructieve insteek en een blik gericht op de toekomst.
Inmiddels is duidelijk geworden dat het demissionaire kabinet deels tegemoet is gekomen aan de adviezen van de onafhankelijke deskundigencommissie Van Ark. Lelystad ontvangt in de jaren 2026 en 2027 in totaal zo’n €9,7 miljoen als compensatie. Enerzijds als gedeeltelijke compensatie van de tekorten op dit vlak, anderzijds om het groeipad van de ingeboekte bezuinigingen te dempen. Over 2023 en 2024 ontvangt Lelystad nog zo’n €3,8 miljoen aan compensatie. Met ingang van 2028 slaat het beeld echter om laat de meicirculaire 2025 zien dat er aanvullende bezuinigingen worden ingeboekt.
Het college heeft in de ontwerp programmabegroting het advies van de VNG gevolgd en handelt daarbij ook conform de richtlijnen zoals gesteld door de provinciaal toezichthouder. Concreet wordt de raad voorgesteld om de door het Rijk aanvullend beschikbaar gestelde middelen tot en met 2027 volledig voor uitvoering van de jeugdzorg te reserveren. Op deze manier kan de eerder ingezette lijn vastgehouden worden, zonder dat de gemeente direct financieel in de knel komt wanneer de oplopende taakstelling niet meteen in volle omvang wordt gerealiseerd.
Hoe de situatie eruit komt te zien in 2028 en verder hangt af van een nieuw kabinet. Daarnaast zal de deskundigencommissie Van Ark in 2027 opnieuw komen met een zwaarwegend advies voor de jaren 2028 en verder. Op basis van de inzichten van dat moment zal er in de loop van 2027 weer een nieuw meerjarige doorkijk worden opgesteld.
Vervolg
De gemeenteraad heeft de bevoegdheid om de financiële middelen beschikbaar te stellen. Dat heet het ‘budgetrecht’. Door de ontwerp programmabegroting vast te stellen geeft de gemeenteraad het college toestemming om geld uit te geven aan de afgesproken activiteiten. Op donderdag 13 november staat de besluitvorming in de gemeenteraad op de agenda.
